به نقل از «قدس آنلاین»

قصه کهن‌ترین گلدسته‌ها

تاریخ انتشار: ۳۰ فروردین ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۵۷۲۳۷۷

اگرچه اکنون حدد 12مناره یا گلدسته در حرم دیده می‌شود، اما نشان دو گلدسته از این تعداد را باید در همه دوران‌های ایجاد تا توسعه حرم دید و برایش روایت‌ها نوشت. دو گلدسته که قدمت نخستین‌شان به عهد غزنویان می‌رسد.

عزیزا...عطاردی در کتاب «تاریخ آستان قدس رضوی» درباره این دو گلدسته می‌نویسد:«در مجموعه قدیمی آستان قدس، دو مناره هست که یکی از آن‌ها نزدیک گنبد مطهر و دیگری مقابل آن، بالای ایوان عباسی در شمالِ صحن کهنه قرار دارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این مناره‌ها هر دو روکش طلا دارند و جلوه‌ای به بارگاه حضرت‌رضا(ع) می‌دهند آنچنان که مشتاقان آن حضرت را به طرف خود می‌کشاند. مناره نزدیک گنبدمطهر به احتمال زیاد همزمان با خود گنبد مطهر ساخته شده و از آثار قرن پنجم قمری می‌باشد. زیرا در معماری این دوره معمول بوده در کنار گنبدها یک مناره نیز ساخته شود و شاهد بر این ادعا نیز گنبد و مناره سنگ بست در نزدیکی مشهد مقدس است که هم‌اکنون به بقا باقیست.»
البته عطاردی در ادامه با اشاره به یک اشتباه تاریخی در زمان ساخت نخستین گلدسته، چنین توضیح می‌دهد:« در بعضی از متون تاریخی، مناره نزدیک حرم را به عهد صفوی نسبت می‌دهند و گفته‌اند، شاه طهماسب صفوی آن را ساخته و طلا کرده است ولی این عقیده درست نیست. در واقع بنده گمان می‌کنم که این گلدسته چون در زمان شاه طهماسب مرمت شده، سبب گردیده که بگویند شاه صفوی آن را ساخته و بعد هم این غلط، توسط مولفان به کتاب‌ها راه پیدا کرده است.»
این نکته درست است زیرا که بنا به سیاهه اسناد تاریخی، مناره کنار گنبد را «سوری‌بن معتز» از کارگزاران سلطان مسعود غزنوی بنا کرده که سال‌ها حاکم خراسان در نیشابور بوده است. بیهقی نیز درکتاب« تاریخ مسعودی» تاکید می‌کند که او برمشهد علی‌ابن موسی‌الرضا(ع) مناره‌ای ساخته و موقوفات ارزشمندی بر آن قرار داده است.
 

ساخت دومین گلدسته توسط نادرشاه
اما گلدسته دوم که تا هنوز هم با عنوان گلدسته نادری خوانده می‌شود، برابر نامش قدمتی همپای تاریخ افشاریه دارد. روایت‌ها می‌گویند، نادرشاه افشار هنگامی که ایوان امیرعلشیر نوایی را تذهیب می‌زده، نخستین گلدسته را از نو طلا می‌کند. در واقع وقتی نادر عازم فتح هرات می شود، پیش از شروع سفر، به زیارت حرم حضرت رضا (ع) می رود و نذر می کند در صورت پیروزی ، ایوان صحن مقدس را که به «صفه امیرعلیشیر» مشهور بوده و همچنین گلدسته بالای سر مبارک  را به «تنگ‌طلا» مزین کند. سفر جنگی نادر حدود یک سال طول می کشد. وی سرزمین هرات تا نزدیکی قندهار را باز پس می گیرد و اواخر سال۱۱۴۴ هجری‌قمری(1110خورشیدی) به مشهد باز می گردد.
با ورود سپاهیان افشار، شهر آذین می شود و تا یک هفته جشن عمومی به راه می افتد. پس از این، نادر بزرگان خراسان و کدخدایان محلات مشهد را در چهارباغ به حضور می طلبد و مالیات سه سال آینده را می بخشد و امر می‌کند که تنها گلدسته حرم طلا شود. 
ماجرای ساخت دومین گلدسته را مؤلف «تاریخ عالم آرای نادری» چنین نوشته است: «نادر پس از مطلا کردن گلدسته گفت، شایسته است که در مقابل گنبد عالیه، گلدسته دیگری نیز بنا شود.» این می شود که اندکی بعد، عطر گلدسته دوم هم به سقف آسمان می رسد. 
یکی از مورخان عهد نادری که در زمان ساخت گلدسته ها شاهد آن بوده نیز در شرح خاطراتش می نویسد:« من همه روزه به تماشا می رفتم. ابتدا زمین را چنان گود کردند که وقتی از بالا به عمله ای که در پایین کار می کردند، می نگریستیم، به اندازه گنجشکی به نظر می رسیدند.»
احداث این گلدسته، یک سال طول می کشد و استادان زبردستی به سرپرستی معمار علی نقی مشهدی، متکفل این امر می‌شوند. در روایت ها آمده است که گویا معماران عصر نادری، مکانی پشت ایوان عباسی را برای احداث دومین گلدسته انتخاب می کنند که ظاهرا تقارنی با محل گلدسته اول نسبت به گنبد نداشته است، اما پس از آنکه گلدسته جدید احداث می شود، دست کم از جبهه جنوب شرقی حرم (خیابان‌امام رضای‌فعلی) چنین به نظر می رسیده است که دو گلدسته قدیم و جدید کاملا در دو طرف گنبد طلا قرار دارند.
 

شاهکاری که به شیخ بهایی نسبت می‌دهند
سوای قدمت این دو گلدسته، یک ویژگی عجیب در معماری آن‌ها نیز وجود دارد که بسیاری از تاریخ‌نگاران آستانه از جمله مرحوم عطاردی و احتشام کاویان نیز به آن اشاره کرده و توضیح داده‌اند:«با اینکه فاصله دو مناره زیاد است ولی کسانی که از طرف جنوب اماکن متبرکه به طرف حرم می‌روند(مخصوصا از طرف خیابان امام‌رضا(ع) به طرف حرم مطهر که می‌آیند، خیال می‌کنند که گنبد بین این دو مناره قرار گرفته است. معلوم نیست بانی مناره دوم و معمار آن منظور خاصی داشته و خواسته که چنین باشد و یا اینکه طبیعت کار اینگونه درآمده است و اعلمُ عندا....» ناگفته نماند که موضوع تقارن این دو گنبد با اینکه در دو مکان متفاوت هستند، سبب شده خیلی‌ها گمان کنند که گلدسته دوم شاهکار علم و معماری شیخ بهایی است که البته برایش هیچ سند تاریخی وجود ندارد. 
 

کتیبه‌های نقش خورده روی دو گلدسته طلا
در مناره نخستین، طرف پایین مناره از سطح بام ابتدا با آجر ساخته و پس از آن کاشی شده است. همچنین از بالای کاشی‌ها تا انتهای آن با خشت‌های مطلا پوشیده‌اند. زیر ماذنه نیز کتیبه‌ای است که به خط ثلث برجسته، صلوات بر حضرت رسول(ص) و ائمه‌معصومین(ع) نقش خورده و در دنباله آن هم آمده است:« کتبه بهاالدین محمدالخادم سنه1142هجری قمری». بعد هم آیه شریفه« ان‌ا...یمسک والسماوات و الارض ان تزولا» نوشته شده و در پایان نیز زیر کاشی‌کاری ساقه مناره، برگرد قسمت آجری به خط بنائی درشتی، آیه شریفه« انا فتحنا لک فتحا مبینا» را آورده‌اند.
دومین مناره هم که روی ایوان عباسی در شمال صحن انقلاب ساخته شده، از نظرِ طلاکاری قسمت بالا، کاشی‌کاری و آجرچینی طرف پایین، مانند مناره نخستین است. در کتیبه این مناره روی خشت‌های مطلا به خط ثلث، صلوات بر ائمه‌اطهار و معصومین(ع) نوشته شده و در آخر نیز تاریخ آن با عبارت «فی ذیقعدة الحرام سنة 1145» مشخص شده است. همچنین در زیرِ این عبارت، دوباره با خط نستعلیق خفی، جمله «عالی جناب سلالة السادات العظام امیر سید احمد الحسینی سرکشیک و کلب عتبة علیة روضة رضویة محمد جعفر خادم فی شهر رمضان المبارک 1146» دیده می‌شود که نشان می‌دهد این کتیبه‌ها به همت سید احمدالحسینی سرکشیک آستانه و محمد جعفر خادم در این مکان قرار گرفته‌اند. 
 

سرنوشت گلدسته‌ها پس از انقلاب اسلامی
این گلدسته‌ها که به دلیل ضخامت کم (حدود 4 هزارم میلیمتر) و تأثیر عوامل طبیعی، فرسوده و بدنما شده بودند، پس از انقلاب‌اسلامی با خشت‌های مطلای جدید بازسازی می‌شوند. برای انجام این مهم در ابتدا، خشت‌های مطلای قدیمی و فرسوده برچیده، زیر آن را بتن‌ریزی کرده، پس از آن سطح گلدسته مجدداً با ورق‌های‌مسی که به روش الکترولیت، حدود 16 هزارم میلیمتر روکش طلا شده بوده، می‌پوشانند. اکنون حدود 145 مترمربع خشت زرین بر سطح هر کدام از گلدسته‌ها وجود دارد.

منبع: آستان نیوز

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: دو گلدسته گلدسته ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۵۷۲۳۷۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رزمایش جهادی بسیجیان مخابرات گلستان بمنظور بازسازی شبکه مخابراتی گنبد کاووس

به گزارش جام جم آنلاین از گرگان  ، شبکه مخابراتی شهرستان  گنبد با حضور تیمهای تخصصی مخابرات از سراسراستان ، در یک عملیات بسیجی ، جهادی بطور کلی ترمیم و بازسازی شد.
دکتر غلامعلی شهمرادی  که در مراسم آغاز این حرکت جهادی سخن می گفت :هدف از اجرای این عملیات را رفع مشکلات شبکه که باعث اختلال در ارتباط مخابراتی می شد دانست و افزود: ابعاد مختلف ضرورت ارتباطات بر همه مردم ومسئولین تبیین شده و مخابرات در بحث ایجاد امنیت ، ارتقاء سلامت و آموزش نقش بی بدیلی داشته است .
وی گفت درخصوص نقش مخابرات در تامین  امنیت همانطور که حوزه های امنیتی ونظارتی واقف هستند میتوان ایجاد چتر امنیتی قوی در نقاط مرزی را ذکر کرد و در این مورد با استفاده از فناوری های روز دنیا بر بستر زیرساختهای ایجاد شده توسط مخابرات فعالیتهای ارزنده ای صورت می گیرد .  
مدیر مخابرات منطقه گلستان اولویت مخابرات در حال حاضر را توسعه شبکه فیبرنوری دانست وگفت : رویکردی متناسب با فناوریهای کاربردی و به روز در حوزه ارتباطات ومخابرات تعریف شده که زیرساخت آن توسعه فیبرنوری بوده و مخابرات بعنوان متولی تامین ارتباطات در این بخش فعالیت های مستمر و جدی را در سالهای اخیر به انجام رسانده و ادامه دارد . 
وی افزود : طی دوسال اخیر سرمایه گذاری های زیادی در توسعه فیبرنوری در جای جای استان صورت گرفته که منجر به اتصل همه شهرستانهای به فیبرنوری شده و ما این توسعه را تداوم می دهیم در واقع گسترش در همه جغرافیای استان شامل همه شهرستان ها وروستاها می باشد که قریب 500 روستا از 1000 روستا متصل به فیبرنوری هستند ودراین شاخص جزء مخابراتهای برتر محسوب می شویم . 
مدیر مخابرات منطقه گلستان  با اشاره به شعار سال 1403  که افزایش تولید با مشارکت مردم است ، نقش حوزه مخابرات  وارتباطات را در  اقتصاد دانش بنیان و اقتصاد دیجیتال وهر اتفاقی که در بحث تولید وتوسعه بیفتند بسیار مهم توصیف کرد. 
وی یکی از کارهای بسیار مهم در مخابرات را نگهدای وپشتیبانی شبکه دانست وگفت : ما در حفظ شبکه ونگهداری با مشکلات زیادی مواجهه هستیم وفرسودگی شبکه هزینه های مخابرات را چندین برابر کرده است اما خدمت رسانی به مردم از اولویت های ما بوده که با تامین ملزومات و فعالیت شبانه روزی بهترین خدمات را ارائه خواهیم داد .  
دکتر غلامعلی شهمرادی عملیات جهادی را یک ابتکار و فعالیت نوآورانه قلمداد کرد و گفت : این حرکت ارزنده در مخابرات منطقه گلستان برای اولین بار در کشور از سال گذشته شروع شده و پنجمین مرحله آن درشهرستان گنبد به سرانجام رسیده است .
وی از کارشناسان متخصص ،  اعضای پایگاه بسیج شهید قندی مخابرات منطقه گلستان ، بسیج ادارات وفرمانداری قدردانی کرد و گفت : این عملیات با حضور وتلاش کارشناسان متخصص و ماهر مخابرات در قالب تیم های مختلف انجام شده و شبکه مخابراتی شهرستان گنبد در مدت یک روز بازسازی شد.
 مدیر مخابرات منطقه گستان گفت : این فعالیت جهادی در تمامی شهرستانها انجام خواهد شد و بزودی شاهد شبکه مخابراتی با کیفیت تر از قبل بوده که خدمات و سرویسهای مخابراتی مد نظر مشتریان بر روی بستر ایجاد شده در اختیار آنان قرار خواهد گرفت .